Leer uit het Oosten
Het verhaal gaat dat het Enneagram als eeuwenoude leer uit het Oosten komt. Daarna zouden de Soefi-broederschappen in de Middeleeuwen het enneagram verder hebben uitgewerkt. Pas in de twintigste eeuw vinden we verslaglegging van het gebruik van het Enneagram. George Gurdjieff, een Armeens filosoof en mysticus uit het begin van de twintigste eeuw, gebruikte het als methode om studenten te selecteren voor 'trainingen van het innerlijke leven' en heeft hiervan aantekeningen gemaakt. Gurdjieffs leerling Pjotr Ouspensky publiceerde voor het eerst over het Enneagram met Op zoek naar het wonderbaarlijke. Pas in de jaren '60 werd het een model voor het beschrijven van menselijk gedrag, door bewerkingen van Oscar Ichazo.

Het Enneagram is een persoonlijkheidsmodel dat negen persoonlijkheidstypen beschrijft. Ennea is Grieks voor 'negen', grammos betekent 'punten'. Bij elk van de negen typen hoort een persoonlijkheidsbeschrijving met:

Het Enneagram kan je ook iets vertellen over werksituaties. Zo zijn er beschrijvingen van leiderschapsstijl, manier van samenwerken, type werknemer en teamrol voor elk van de negen typen.

Wat heb je als freelancer aan het Enneagram?

Als freelancer kun je het Enneagram gebruiken om:

• Te onderzoeken welk type je denkt te zijn.
• Je ontwikkelpunten en valkuilen  te destilleren, om zo jezelf te ontwikkelen én je bedrijf verder te professionaliseren.
• Te zoeken naar de beste manier van samenwerking met een klant.
• Knelpunten bij communicatieproblemen op te sporen.

De negen typen en hun dynamiek

Het Enneagram bestaat uit negen persoonlijkheidstypen:

1. De Perfectionist: hij denkt het juiste, doet het juiste en ís de juiste.
2. De Gever (of Helper): hij geeft liefde en steun om zo zelf liefde te verwerven.
3. De Succesvolle werker: hij is een doener en werkt vol ijver naar succes toe.
4. De Romanticus: "groots en meeslepend wil ik leven" is zijn motto.
5. De Waarnemer: hij vergaart wijsheid en analyseert op afstand.
6. De Loyalist: hij is een verantwoordelijke, betrouwbare, bange twijfelaar.
7. De Levensgenieter: hij is een enthousiaste, schijnbaar oppervlakkige avonturier.
8. De Baas: hij is een autoritaire, zelfverzekerde machthebber.
9. De Bemiddelaar: hij is een kameleon die zoekt naar harmonie.

Elk type heeft ook een uitgebreide beschrijving. Ontdek welk persoonlijkheidstype jij bent door de beschrijvingen te lezen.

De dynamiek van de typen

Bij het bepalen van je type moet je niet alleen kijken naar je dominante type – het type waar je het meest van jezelf in herkent -, maar ook naar de naastliggende typen in de cirkel. Dit zijn je vleugeltypen. Deze zorgen voor de nuances in je basistype. Voor een Perfectionist (1), zijn  bijvoorbeeld de Gever (2) en de Bemiddelaar (9) de vleugeltypen.

Je type neemt ook trekken van andere typen over, afhankelijk van de situatie. Voel je je veilig, dan ontwikkel je je tegen de richting van de pijl in en neem je sterke punten van dat type over. Bij stress daarentegen ga je je gedragen als het type wat je vindt als je met de pijl meegaat. De Waarnemer (5) zal in goede doen aan zelfvertrouwen en autoriteit winnen, conform de Baas (8). Zit hij in de stress, dan zal hij in een poging die stress te reduceren de meer naar buiten gerichte houding aannemen van de Levensgenieter (7).

Voors en tegens van het Enneagram

Aan het gebruik van het Enneagram kleven voor- en nadelen.

Voordelen

• De type-beschrijvingen zijn verrassend raak. Er komen andere dingen naar voren dan bij andere persoonlijkheidsmodellen, zoals de MBTI en het kernkwadrant. Als je bijvoorbeeld  leest waarom typen zich op een bepaalde manier gedragen – elk type doet dat uit vermijding van een bij zijn type horende angst – geeft dat gegarandeerd nieuw inzicht.
• De dynamiek van het model maakt dat je je behoorlijk uit kunt leven met het Enneagram. Je bent er niet met een uurtje op een vrije 'achternamiddag'.
• Het Enneagram is met de nodige mystiek omringd: de afkomst, geschiedenis, de vorm van het model zelf ... Dat heeft een bepaalde aantrekkingskracht; het Enneagram is dan ook erg populair.
• Veel voorstanders van het Enneagram zien het ook als een spiritueel instrument. De redenering is als volgt: het Enneagram beschrijft persoonlijkheidstypen. Als je je type hebt geïdentificeerd, kun je je er vervolgens van losmaken, zodat je kunt groeien naar een hoger niveau van bewustzijn.

 Nadelen

• De basis van het Enneagram lijkt volstrekt willekeurig. Waarom zijn er negen typen en geen tien bijvoorbeeld. Waarom zijn bepaalde typen verwant aan elkaar en andere juist niet? Terwijl bij de MBTI de zestien typen zijn gebaseerd op vier schalen, die onderzocht zijn op onderscheidend vermogen, ligt er bij het Enneagram niets aan ten grondslag.
• De dynamiek van het model heeft als risico dat er overal wel wat bijgezocht kan worden. Herken je een punt niet, dan kan het liggen aan je vleugeltype, je stressbeweging, je gezondheidsniveau, et cetera. Zo verzandt het jammerlijk als je niet uitkijkt. Goede begeleiding kan dit voorkomen.
• Het Enneagram dreigt aan zijn eigen succes ten onder te gaan. Iedereen heeft er wel wat over te zeggen. In het ene boek staat een afwijkende beschrijving van een type dan in het andere. Zelfs de benamingen van de typen verschillen nog wel eens. Het kaf van het koren scheiden wordt een hele onderneming op die manier.

Aanbevolen websites

• Sterke en zwakke punten van de negen types van het Enneagram.
• Beschrijvingen van de negen typen van het Enneagram, met voorbeelden van kenmerkende beroepen.
• Meer verwijzingen naar leerzame websites over het Enneagram.
• Kritiek op het Enneagram - Skepsis
  

Aanbevolen boeken

• Ofman, D. en R. van der Weck (2000). De kernkwaliteiten van het Enneagram. Uitgeverij Scriptum Management.
  Kernkwadranten en het Enneagram worden aan elkaar gekoppeld, een logische verbinding. Leuk is ook de verduidelijking van irritaties tussen types aan de hand van de valkuilen en allergieën.
• Palmer, H. (1998). Handboek Enneagram. Uitgeverij Kosmos.
  Het 'Handboek enneagram' biedt een volledig overzicht van de achtergronden, de werking en de toepassing van het model. Met uitgebreide typebeschrijvingen en zelfs relaties tussen verschillende typen.
• Vollmar, K. (1995). Het Enneagram werkboek. Over het gebruik van het Enneagram ter verbreding van het creatieve bewustzijn. Uitgeverij Schors.
  Dit boek bevat zowel uitgebreide type-beschrijvingen als alle toepassingsmogelijkheden. Met schema’s en ‘bewustzijnsoefeningen’.
• Wetering, J. W. van de (1999). Enneagram als weg naar de Verandering. Uitgeverij Andromeda.
  Dit boek is een leuke opstap om kennis te maken met de negen typen. Levendig geschreven, toegankelijk. Voor een analyse van je bedrijfscultuur (voorzover je die niet van je eigen bedrijf kent) kun je van dezelfde schrijvers ook nog Organisatie-alibi’s lezen (2003, Scriptum).

Auteur: Susanne Biemans